Historia

Pierwszy raz w dokumentach historycznych nazwa Osse występuje w roku 1537. Wcześniejszy zapis o wsi mówi: „Seło Osoie zemiane 1528”, a później w latach 1567-1676 pisze się „Osze”. W 1676 roku zapisana jest nazwa dwuczłonowa Gasowka Osze, a od roku 1881 Gąsówka-Osse.

Słownik geograficzny podaje, że w roku 1827 była to samodzielna wieś, leżąca w okolicy szlacheckiej o nazwie „Gąsówka”. Osse może pochodzić od nazwy rodziny („Nicolaus Ossa de Passek 1397”), osy lub drzewa osiki.

Gąsówka-Bagno dawniej była samodzielną wsią, a od roku 1921 jest częścią wsi Gąsówka-Osse. Składała się wówczas z 31 budynków mieszkalnych, w których żyło 178 osób, z których 4 było Żydami wyznania mojżeszowego. Gąsówka-Osse Bagno należała do parafii Płonka, gminy Sokoły, powiatu Wysokie Mazowieckie. Bagno jest nazwą topograficzną pochodzącą od obszarów trwale podmokłych. Cześć wsi Gąsówka-Osse stanowi osada Bucz (Buczycha). W roku 1921 była złożona zaledwie z 2 budynków, w których mieszkało 10 osób. Buczycha to nazwa topograficzna nadana od rodzaju drzew, czyli buków, jakie tam rosły.

Po III rozbiorze Polski (1795) Osse znalazło się w zaborze pruskim, w 1807r. po układzie w Tylży – w Księstwie Warszawskim, a w 1815r. w Królestwie Polskim.

Gąsówka-Osse, jako typowa chrześcijańska wieś podlaska, swoje tradycje i obyczaje wiąże ze świętami i obrzędami Kościoła Rzymsko-Katolickiego. Najstarszym obiektem we wsi jest figurka Matki Boskiej z Dzieciątkiem mająca ponad 200 lat. Przy niej odprawiają się nabożeństwa majowe. Dawniej krzyżowały się tu dwa ważne trakty: Poświętne - Płonka Kościelna i Sokoły-Suraż. Drugim bardzo starym obiektem jest krzyż z czasów Powstania Styczniowego (1863) – oryginalne są tylko pionowe drzewce ze zwieńczeniem. W kierunku Sokół w XIX wieku stała karczma, która spłonęła i miejsce to nazywano „wygorzeliska”.

W centralnej części Ossego znajduje się pochodzący z początku XX wieku cmentarz prawosławno-ewangelicki, założony dla pracowników zakładów kolejowych "DEPO". Nagrobków nie jest zbyt wiele, najstarszy zidentyfikowany pochodzi z 1902 roku. Tylko część inskrypcji jest czytelna.

W pierwszej połowie XVI wieku istniało 8 wsi o nazwie Łapy, pochodzącej od popularnego nazwiska szlacheckiego Łapiński. W roku 1676 takich wsi o dwuczłonowych nazwach było już 14. Rozwój osadzie złożonej z połączonych wsi przyniosła budowa przebiegającej obok kolei warszawsko-petersburskiej w latach 1862-1864.

W latach 1921- 1926 warszawska firma budowlana Wiśniewski i Wolski zbudowała osiedle domów w Łapach Osse (ówcześnie w Osse Mazowieckie), które do dziś urzeka swoją niepowtarzalną architekturą. Domy kolejowe wpisane są do rejestru zabytków. Osiedle kolejarskie równo rozplanowane po obu stronach torów składa się z 27 domów, które wówczas zamieszkiwało około 700 osób. Z prostego rachunku można wyliczyć że w każdym domu przebywało około 25 osób, a tak naprawdę było to 6 rodzin (4 na parterze i 2 na poddaszu). Początkowo mieszkało tam kierownictwo i robotnicy wykwalifikowani z warsztatów, którzy przybyli tu z Grodna i Wilna. Przy każdym domu kolejowym była studnia, każdy ogrodzony był jednakowym płotkiem i otoczony ogródkiem gdzie zasadzone były drzewa. Z Ossego do Łap kursowała drezyna „Byk”, która dowoziła pracowników.

W roku 1928 w domach „kolejowych” uruchomiono pierwszą szkołę dla dzieci zamieszkujących Osse. Słynne były w połowie lat 30-tych półkolonie dla dzieci, które odbywały się w miejscu, gdzie dziś stoi budynek stacji PKP oraz na końcu dzisiejszej uliczki Leśnej. Były tam piękne wiaty, stołówka, piaskownice, tereny sportowe.Największą atrakcją były prysznice. Znajdowały się tuż przy torach. Codziennie podjeżdżała lokomotywa i ze swych kotłów przelewała ciepłą wodę do mycia. Dzieci były dowożone koleją. W lesie z tamtych czasów pozostał na wpół zarośnięty stawik.

Po wybuchu II Wojny Światowej szkoła przestała funkcjonować. Z przekazów ustnych mieszkańców wiadomo jednak , iż w czasie tym prowadzone były na osiedlu tajne komplety z zakresu nauczania gimnazjalnego.

Od 5 do 8 września 1939 r. lotnictwo niemieckie przeprowadziło kilkanaście zmasowanych ataków na linię kolejową w Łapach. We wrześniu mieszkańcy Łap byli świadkami dwóch okupacji. 14 września do miasta wkroczyli Niemcy, którzy objęli tutaj władzę do czasu wkroczenia Sowietów. W myśl paktu Ribbentrop-Mołotow 17 września 1939 r. wschodnią granicę Polski zaatakowały wojska sowieckie. Już 26 września 1939 r. wkroczyły one do Łap. W wyniku październikowych wyborów mieszkańcy miasta oraz okolicy zostali włączeni do Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. W ciągu dwuletniego okresu okupacji sowieckiej wywieziono z Ziemi Łapskiej około 100 osób do Kazachstanu i odległych wschodnich terenów ZSRR. Tylko nieliczni wrócili do swojego rodzinnego domu. W latach 1941-1944 miała miejsce kolejna okupacja, tym razem niemiecka.

W maju 1944 roku Niemcy zorganizowali łapankę, złapano ponad 20 mieszkańców osiedla Osse i wywieziono ich do obozów koncentracyjnych. Trasa kolejowa stała się „drogą śmierci” dla wiezionych do Treblinki Żydów.

Po wojnie dzieci dowożone były do szkoły podstawowej w Łapach. Z Łap na Osse kilka razy dziennie jechał specjalny pociąg składający się z trzech wagonów kolejowych, zabierał on dzieci jadące do szkoły, a po zajęciach odwoził je.

W okresie powojennym ludzie dorabiali sobie zbierając jagody w pobliskim lesie i wożąc je na sprzedaż na Bazar Różyckiego w Warszawie. Były to głównie kobiety i dzieci. Mężczyźni pracowali w Zakładach Naprawczych Taboru Kolejowego w Łapach. Latem na placu za szkołą na ulicy Sokołowskiej odbywały się potańcówki z udziałem orkiestry. W okresie wakacyjnym na osiedlu organizowane były kolonie. Przy torach funkcjonowało duże boisko do gry w piłkę nożna, które zimą zamieniało się w lodowisko.

Rok 1946 przyniósł ze sobą elektryfikacje osiedla.

W roku 1953 wyremontowano znajdujący się w Gąsówce Osse budynek po starej cegielni. Znalazły w niej miejsce 2 klasy i pokój nauczycielski. Pomieszczenia ogrzewane były piecami kaflowymi. Jedna klasa miała zajęcia w domach kolejowych. Cztery lata później budynek rozbudowano. Kierownikiem placówki był pan Jan Grabowski. Prowadzenie szkoły przejęła po nim pani Helena Antończuk i w roku 1968 rozpoczęto budowę nowej szkoły. Budynek został oddany do użytku 20.09.1969r.

W latach 1952-57 pan Wojciechowski prowadził na osiedlu piekarnię. W latach 60-tych powstała kaflarnia u państwa Krasowskich i pierwszy warsztat naprawy samochodów. W roku 1970 piekarnię uruchomili państwo Grodzcy.

W 1966 roku został położony bruk na ulicy Warszawskiej, a dwa lata później na ulicy Surażskiej.

W XX wieku wielu rolników z małych gospodarstw znajdowało zatrudnienie w Łapach – najczęściej w Zakładach Naprawczych Taboru Kolejowego i stawało się dwuzawodowcami. W roku1968 zbudowano na Osse stację kolejową, a w 1969 pociągnięto drugą linię torów i utworzono nowy peron. Stary poszerzono i wydłużono. Pod koniec października 1980 roku po torach przejechał pierwszy pociąg elektryczny.

W styczniu 1978 roku po wielu latach pracy w oświacie pożegnała się ze szkołą jej wieloletnia dyrektor Helena Antończuk. Za czasów jej kierowania placówką w roku szkolnym 1973/74 powstała w szkole pierwsza świetlica z dożywianiem. . Funkcję po niej objęła pani Teresa Łapińska. Aktywnie zaczęła działać drużyna harcerska, która organizowała czas pozalekcyjny małym i większym dzieciom.

21.10.1978 roku w placówce miała miejsce bardzo podniosła uroczystość. Otóż tego dnia nadano jej imię Marii Konopnickiej i przekazano sztandar ufundowany przez Komitet Rodzicielski i Komitet Opiekuńczy Zakładu Mleczarskiego w Łapach. W marcu 1979 roku członkowie Komitetu Rodzicielskiego poświęcili sztandar przy grocie kościoła św. Piotra i Pawła w Łapach.

Na przełomie lat 80-tych i 90-tych w związku z rozwojem osiedla i wzrostem ilości dzieci ówczesny jej dyrektor Michał Ładny rozpoczął rozbudowę szkoły. Budowa została ukończona po ponownym objęciu stanowiska przez Teresę Łapińską.

W latach 50-tych na wydzielonej działce mieszkańcy osiedla ustawili figurkę Matki Boskiej i przy niej odprawiały się nabożeństwa majowe. Mieszkańcy starali się o budowę nowego kościoła. Na początku lat 80-tych do tych starań aktywnie włączył się ks. Mieczysław Pupek. Mieszkańcy wsi uczestniczyli w pracach budowlanych i porządkowych. Zbudowano kościół parafialny pod wezwaniem Św. Jana Chrzciciela w roku 1985. Za względu na szczególny kult Matki Bożej Płonkowskiej, w bocznym ołtarzu umieszczono kopię cudownego obrazu. Miejscem pochówku jest nadal cmentarz grzebalny w Płonce Kościelnej.

1.09.2003 roku funkcję dyrektora szkoły objęła pani Hanna Gąsowska, piastowała ją do 31.08.2011r. W tym czasie nasza szkoła wzbogaciła się o pracownię komputerową. Kolejnym dyrektorem placówki została pani Mariola Bolesława Grodzka. W listopadzie 2011 roku przy szkole powstało Stowarzyszenie Przyjaciół Osse. Dzięki jego staraniom i aktywnej pomocy rodziców już 24.06.2012 roku otwarto plac zabaw dla dzieci, a dwa lata później „zieloną siłownię”. Szkoła została docieplona i zyskała również nową elewację. W 2013 roku przy szkole powstało boisko, a 12.11.2015 roku odbyło się uroczyste otwarcie tak długo oczekiwanej sali gimnastycznej. W roku 2017 położono płytki na parkingu szkolnym, wykonano nowy wjazd i zasadzono drzewka.

Osiedle również w tym czasie zyskało na wyglądzie, do kilku domów udało się już pociągnąć gaz, a niektóre ulice zyskały twarda nawierzchnię.

                                         Historię osiedla w oparciu o publikacje Mariana Olechnowicza, Łukasza Lubicz-Łapińskiego, Beaty Dżon, publikacje internetowe, kroniki szkolne i wspomnienia mieszkańców osiedla opracowała

                                                                                                                                                                                                                                                Elżbieta Bura